Tanıma ve tenfiz davaları, yabancı bir ülkede verilen mahkeme kararlarının Türkiye’de geçerli olabilmesi için açılan davalardır. Türk hukukunda, tanıma ve tenfiz davalarında görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (MÖHUK) 51. maddesi uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Ancak, aile hukukuna ilişkin olan tanıma ve tenfiz davalarında görevli mahkeme aile mahkemesidir. 4787 sayılı Aile Mahkemeleri Kanunu’nun 4. maddesi, bu hususu açıkça düzenlemektedir.

Türkiye ile KKTC Arasındaki Tanıma ve Tenfiz Sözleşmesi

Türkiye Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) arasında “Türkiye Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Arasında Hukuki, Ticari ve Cezai Konularda Adli Yardımlaşma, Tanıma ve Tenfiz, Suçluların Geri Verilmesi ve Hükümlülerin Nakli Sözleşmesi” 27 Ekim 1988 tarihinde onaylanmış ve 13 Şubat 1989 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu sözleşme kapsamında, hukuki ve ticari konulardaki mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi ile adli yardım ve teminat muafiyeti düzenlenmiştir.

KKTC Uyruklu Davacıdan Teminat İstenebilir mi?

Sözleşmenin 1. Bölümü’nde teminat akçesi ve adli masraflardan muafiyet düzenlenmiştir. 2. maddeye göre;

“Akit devletlerden birinin mahkemesi veya herhangi bir adli makamı önünde davacı, şikayetçi, hak talebinde bulunan veya dâhilî dava olan taraf devletlerden birinin vatandaşı, iki ülkeden birinde ikametgah sahibi olmak şartıyla, gerek yabancılık sıfatından gerekse adli makamlara başvurduğu ülkede ikametgahı veya meskeni bulunmayışından dolayı her ne ad ile olursa olsun bir kefalet veya teminat akçesi ile yükümlü tutulmaz.”

Bu maddeye göre KKTC vatandaşları Türkiye’de açacakları davalarda harç ve teminat masrafından muaftır. Anayasa m.90‘a göre de, uluslararası anlaşmalar iç hukuka doğrudan uygulanabilir. Bu nedenle, KKTC vatandaşları Türkiye’de dava açtıklarında yabancılık teminatı ödeme yükümlülüğünden muaf tutulmaktadır.

Tanıma ve Tenfiz Şartları

Türkiye’de yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi için MÖHUK m.50-59 hükümleri geçerlidir. KKTC mahkemelerince verilen kararların Türkiye’de geçerli olabilmesi için tanıma ve tenfiz davası açılması gerekmektedir.

Sözleşmenin 13. ve 14. maddelerinde bu husus şu şekilde açıklanmıştır:

Tanıma (M.13)

• Nihai nitelikteki mahkeme kararının kesin delil veya kesin hüküm olarak kabul edilebilmesi için talepte bulunulan tarafın yetkili adli makamınca tanıma kararı verilmesi gereklidir.
• Tanıma kararı, talepte bulunulan devletin kanunlarına uygun şekilde yetkilendirilmiş mahkeme tarafından verilir.
• İhtilafsız yargı kararlarının tanınması da aynı hükme tabidir.

Tenfiz (M.14)

• Hukuki ve ticari konularda menkul, gayrimenkul ve diğer haklara ilişkin KKTC mahkemelerinin kararlarının Türkiye’de icra edilebilmesi için tenfiz şartlarının sağlanması gerekir.
• Kararın kesinleşmiş olması ve kamu düzenine aykırılık teşkil etmemesi gerekir.
• Kararın, Türkiye mahkemelerinin yetki alanına girmemesi ve aynı konuda Türkiye’de daha önce açılmış ve kesin hükümle sonuçlanmış bir dava bulunmaması gerekmektedir.

Bu düzenlemelere göre KKTC mahkemeleri tarafından verilmiş kararların Türkiye’de tanınması ve tenfizi mümkündür. Ancak, karşılıklılık esası dışında kanunda belirtilen diğer şartların da yerine getirilmesi gerekmektedir.

Sonuç

Tanıma ve tenfiz davaları, yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de geçerlilik kazanması açısından büyük önem taşımaktadır. Türkiye ile KKTC arasındaki adli yardımlaşma sözleşmesi sayesinde, KKTC mahkemelerinin verdiği kararların Türkiye’de tanınması ve tenfizi daha kolay hale gelmiştir. KKTC vatandaşları Türkiye’de dava açarken teminat masrafı ödemekten muaftır ve tanıma ve tenfiz işlemleri için özel şartlar yerine getirildiğinde kararlar Türkiye’de geçerlilik kazanır. Bu nedenle, KKTC vatandaşlarının Türkiye’de hukuki işlem yaparken uluslararası sözleşmelerin sağladığı haklarını bilmesi büyük önem arz etmektedir.