Tanıma ve tenfiz davalarında görevli mahkeme MÖHUK m.51 uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Bu hususun bir istisnası vardır ki o da; 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4. Maddesi uyarınca ‘’Tanınması ya da tenfizi istenen yabancı mahkeme kararının aile hukukuna ilişkin olması halinde görevli mahkeme aile mahkemesidir.’’

Gürcistan Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 4 Nisan 1997 tarihinde, ‘Türkiye Cumhuriyeti ile Gürcistan Cumhuriyeti Arasında Hukuki, Ticari ve Cezai Konularda Adli Yardımlaşma Anlaşması ‘’ onaylanmıştır. Bu anlaşma 15 Ocak 1998 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Sözleşmede, hukuki ve ticari konulardaki mahkeme kararlarının ve hakem kararlarının tanınması ve tenfizi ile adli yardım ve teminat muafiyeti hususları düzenlenmiştir.

Sözleşmede hukuki ve ticari konularda adli yardım hususu m.4’ de şu şekilde açıklanmıştır:  ‘’ Akit Tarafların yetkili makamları karşılıklı olarak hukuki ve ticari konularda adli yardım sağlamayı taahhüd ederler. Adli yardımlaşma, özellikle, belgelerin gönderilmesi, bilirkişi incelemesi, tarafların, şahitlerin ve uzmanların dinlenmesi gibi usule ilişkin kararların icrasını kapsar.’’

Gürcistan uyruklu davacıdan teminat istenebilir mi? Sözleşmenin 4. Bölümünde teminat akçesinden ve adli masraflardan muafiyet düzenlenmiştir. Sözleşmenin 15. Maddesine göre ; ‘’Akit Taraflardan birinin vatandaşları, salt yabancı olmalarından veya bu Tarafın ülkesinde ikâmetgâhları veya meskeni bulunmamasından ötürü teminat akçesi ( judicatum solvi) vermekle sorumlu tutulamazlar.’’

Sözleşme maddesinden de anlaşılacağı üzere Gürcistan uyruklu davacı Türkiye Cumhuriyeti’nde açmış olduğu davaların harç ve teminatından muaftır. Anayasa m.90’a göre de Uluslararası Anlaşmalar iç hukukumuza doğrudan uygulanabilmektedir. Bu düzenlemeler ışığında, işbu anlaşma gereği Gürcistan vatandaşları ülkemizde dava açmak istedikleri, takip başlatmak istedikleri ya da müdahale talepleri olduğu takdirde yabancılık teminatından muaf olacaklardır.

Ayrıca MÖHUK M.48/2 ‘e göre de; ‘’Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar.’’ Yani karşılıklılık esası halinde teminattan muafiyet doğacaktır.

Sözleşmede hukuki ve ticari kararların tanınması ve tenfizi mahkeme kararlarına ilişkin olarak m.19’da  hüküm altına alınmıştır. Buna göre ;

M.19:  ‘’1. Akit Taraflardan herhangi biri, diğer Akit Tarafın ülkesinde verilmiş aşağıdaki kararları, işbu anlaşmada öngörülen şartlar altında tanıyacak ve tenfiz edecektir:

1. Hukuki ve ticari konulara ilişkin kararlar;
2. Tazminata ilişkin olarak cezai konularda verilmiş kararlar;
3. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra verilmiş olan hukuki ve ticari konulardaki nihai mahiyette adli kararlar, karar olarak kabul edilir. Yukarıdaki 1. paragrafın (a) bendinde değinilen kararlar ancak, bunlara ilişkin hukuki ilişkilerin işbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra doğmuş olması halinde nazara alınacaktır.
4. Kişi hallerine mütedair kararlar, işbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden önce verilmiş olsalar dahi tanınacaktır.’’

Hakem kararlarının tenfizi ise sözleşmenin 21.maddesinde hüküm altına alınmıştır. Buna göre;

‘’ Hakem mahkemesi kararları, 20. maddenin ( f) fıkrası hariç, sözkonusu maddede belirtilen şartlara ilaveten, ancak aşağıdaki koşulları taşıyorsa tenfiz edilir:

1. Kararın tenfizinin istenildiği Akit Tarafın Kanununa göre, benzer bir uyuşmazlığın çözümlenmesi için tahkim yoluna başvurulabilmekteyse;
2. Hakem kararı, taraflar arasındaki bir tahkim anlaşmasına veya tahkim şartının öngörüldüğü bir uyuşmazlığa ilişkin olarak verilmiş ise;
3. Hakem Mahkemesinin teşekkül tarzı, tarafların tahkim anlaşmasına veya tahkim şartına yahut hakem kararının verildiği Devletin mevzuatına uygun bulunmakta ise;
4. Taraflar, hakem tayini veya hakeme başvurulması işlemlerinden usulune uygun olarak haberdar edilmiş ise;
5. Hakem kararı, verildiği Devlette kesinleşmiş ise.’’

İlgili maddelerden anlaşıldığı üzere hem mahkeme kararlarının hem de hakem kararlarının tanınması ve tenfizi mümkündür.

Gürcistan Cumhuriyeti ile ilgili Gürcistan mahkemeleri tarafından verilmiş kararların Türkiye’de tanınması ve tenfizi için bu anlaşmaya dayanılarak karşılıklılık hususu da belirtilebilir. Ayrıca, tanıma ve tenfiz davalarında karşılıklılık dışında kanunda sayılan diğer kriterlerin de uygun olması gerektiği unutulmamalıdır.