Deportation (sınır dışı) kararı nedir?

Türkiye Cumhuriyeti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olmayan kişilere yabancı denir. Dolayısıyla anne babasından birisi hatta dedesi veya anneannesi ya da babaannesi Türk olanlarda kural olarak vatandaşlık anne ve babalarına da geçeceği için Türk vatandaşıdır. Bunun dışındakiler Türk vatandaşı değildir. Deport kararı, Türk hukukunda yabancı olan kişiyi sınır dışı etme işlemi olarak da adlandırılan idare açısından bir kolluk önlemi niteliği taşımaktadır. Diğer yandan sınır dışı edilen kişi bakımından bir takım hak ve özgürlükleri etkileyen bir yaptırımdır. Sınır dışı (deport) kararı verilen yabancı tekrar Türkiye’ye girebilmesi için bu kararın kaldırılması gerekmektedir.

Sınır dışı etme konusunda asıl yetkili makam İçişleri Bakanlığı’dır. İçişleri bakanlığı sınır ve sahil valiliklerine bu konuda yetki verebilecektir. Sınır dışı etme kararının değerlendirme ve karar aşaması en fazla 48 saat sürer.

Sistematik açıdan, kanunlardaki düzenlemelerin amacından hareketle, sınır dışı işlemlerini idari kolluk önlemi ve cezai güvenlik tedbiri olarak iki başlık altında ele alınmaktadır.

1.İdari Kolluk Önlemi Olarak Sınır Dışı (Deport) Etme

6458 Sayılı Kanun’un 54. Maddesine göre; Deport kararı (sınır dışı) şu eylemlerden bir yada bir kaçına karıştığı tespit edilen yabancı kişiler hakkında alınabilir;
a) Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar,
c) Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar,
ç) Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar,
d) Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar,
e) Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler,
f) İkamet izinleri iptal edilenler,
g) İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler,
ğ) Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler,
h) Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler,
ı) Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler,
i) Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar,
j) İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar.

Ayrıca İçişleri Bakanlığınca memlekette kalması genel güvenliğe, siyasi ve idari icaplara (gereklere) aykırı yabancılar verilecek belirli süre içinde Türkiye’den çıkmaya davet olunur. Bu süre sonunda Türkiye’den çıkmaya davet olunur. Bu süre sonunda Türkiye’yi terk etmeyenler sınır dışı edilebilirler.

2. Cezai Güvenlik Tedbiri Olarak Sınır Dışı Etme

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 59. maddesi uyarınca “işlediği suç nedeniyle 2 yıl ve daha fazla süreyle hapis cezasına mahkûm edilen yabancının, cezasının infazından sonra derhal sınır dışı edilmesine de hükmolunur.”

(Deport) Sınır dışı Edilememe Nedenleri

Yukarıda bahsedilen eylemleri yerine getirseler bile, aşağıdaki yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınmaz;
a) Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar,
b) Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler,
c) Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar,
ç) Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları,
d) Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları hakkında sınır dışı kararı verilemez.

Deport (Sınır Dışı) Kararı Kaldırılması Davası

İdare Mahkemesinde yabancı kişi ya da avukatı aracılığıyla, sınır dışı etme kararına karşı, iptal davası açabilir. Bu sayede kişinin sınır dışı edilmesi engellenebilir. Bu iptal davası açılırken yürütmeyi durdurma talebi istenmesi çok önemli bir husustur. Dolayısıyla dava sırasında sınır dışı işlemi yapılamayacaktır. Bu sayede bazı hak kayıpları engellenebilmektedir. Mahkemeye yapılan başvurular on beş gün içinde sonuçlandırılır ve Mahkemenin vermiş olduğu karar kesindir.

Ayrıca gözetim altında bulunan yabancı kişi ya da avukatı, bu gözetim kararı tedbir niteliğinde olduğundan gözetim kararına karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir. Başvuru idari gözetimi durdurmaz. Dilekçenin idareye verilmesi hâlinde, dilekçe yetkili sulh ceza hâkimine derhâl ulaştırılır. Sulh ceza hâkimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir. İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hâkimine başvurabilir.

Sınır Dışı (Deport) Etme Kararının Yerine Getirilmesi

Hakkında idari gözetim kararı verilen yabancı kişi, geri gönderme merkezinde tutulmaktadır. Geri gönderme merkezinde bulunan yabancı için idari gözetim süresi altı ayı geçememektedir. Geri gönderme merkezindeki yabancılar, kolluk birimi tarafından sınır kapılarına götürülür. Geri gönderme merkezlerine sevk edilmesine gerek kalmadan sınır dışı edilecek olan yabancılar. Genel Müdürlük sınır dışı işlemleriyle ilgili olarak uluslararası kuruluşlar, ilgili ülke makamları ve sivil toplum kuruluşlarıyla da iş birliği yapabilir. Yabancıların pasaportları veya diğer belgeleri, sınır dışı edilinceye kadar tutulabilir ve sınır dışı işlemlerinde kullanılmak üzere biletleri paraya çevrilebilir. Sınır dışı edilecek yabancıların seyahat masrafları kendilerince karşılanır. Bunun mümkün olmaması hâlinde, masrafların eksik kalan kısmı veya tamamı Genel Müdürlük bütçesinden ödenir. Masraflar geri ödenmediği sürece, yabancının Türkiye’ye girişine izin verilmez.

Sınır Dışı Etme Kararı Sonrası Giriş Yasağı

Türkiye’den sınır dışı edilen yabancı ülke vatandaşlarının ülkeye girişinin yasaklanması durumu Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ve valiliklerin yetkisinde bulunmaktadır. Ülkeye girişin yasaklanması işlemi bu kurumların kararları doğrultusunda uygulanır. Türkiye Cumhuriyeti’ne giriş yasağı en fazla 5 yıl süreli olarak yasaklanabilir. Ancak hakkında ülkeye giriş yasağı kararı bulunan kişi ya da kişiler Türkiye’nin kamu düzeni, kamu sağlığı veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit yaratma potansiyelindeyse, Göç İdareleri Genel Müdürlüğü bu kişiler hakkındaki ülkeye giriş yasağı süresini en fazla 10 yıl daha uzatabilir.

Türkiye’yi Terke Davet

Sınır dışı etme kararı alınanlara, sınır dışı etme kararında belirtilmek kaydıyla, Türkiye’yi terk edebilmeleri için on beş günden az olmamak üzere otuz güne kadar süre tanınır. Türkiye’den çıkış için süre tanınan kişilere, hiçbir harca tabi olmayan “Çıkış İzin Belgesi” verilir. Türkiye’yi terke davet edilenlerden, süresi içinde ülkeyi terk edenler hakkında giriş yasağı kararı alınmayabilir. Süresi içinde Türkiye’yi terk etmeyen yabancılar, idari gözetim altına alınır. Aşağıdaki kişiler Türkiye’yi terke davet edilmez ve kendilerine yukarıda bahsi geçen süre uygulanmaz:
a) Kaçma ve kaybolma riski bulunanlar,
b) Yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenler,
c) Sahte belge kullananlar,
d) Asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlar veya aldığı tespit edilenler,
e) Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar.