Hukukumuza ve Medeni Kanun’a göre ölüme bağlı tasarruflar bazı şekil şartlarına tabidir. En yaygın ölüme bağlı tasarruf işlemi vasiyetname düzenlemektir. Öncelikle bir kişinin vasiyetname düzenleyebilmesi için ayırt etme gücüne sahip ve 15 yaşını doldurmuş olması gerekir. Bu şartları sağladıktan sonra kişi vasiyetname düzenleyebilecektir. Kanunun 531. Maddesinde vasiyetnamenin hangi şekillerde yapılabileceği yer almaktadır. Buna göre ;

• Resmi şekilde
• Miras bırakanın el yazı ile
• Sözlü olarak vasiyetname düzenlenebilmektedir.

1)RESMİ VASİYETNAME

İki tanığın katılmasıyla birlikte resmi memur tarafından düzenlenir. Resmi memur ; sulh hakimi, noter  veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş bir görevlidir. Kanun koyucu  resmi vasiyetnameyi resmi yazılı şekle tabi tutmuştur. Resmi vasiyetname resmi memur tarafından düzenleme şeklinde yapılan bir vasiyetname türüdür ki bu da bir şekil şartıdır ve  resmi memur tarafından başından sonuna kadar re’sen düzenlenir. Noterlik Kanunu’nun 89. maddesi bunu açıkça hükme bağlamış bulunmaktadır. Noterlik Kanunu m.89 “Niteliği bakımından tapuda işlem yapılmasını gerektiren sözleşme ve vekâletnamelerle, vasiyetname, mülkiyeti muhafaza kaydı ile satış, gayrimenkul satış va’di, vakıf senedi, evlenme mukavelesi, evlat edinme ve tanıma, mirasın taksimi sözleşmesi ve diğer kanunlarda öngörülen sair işlemler bu fasıl hükümlerine göre düzenlenir.” hükmüne yer vermektedir.

Resmi vasiyetnamelerin, geçerlilik şekli olarak resmi şeklin öngörülmesi ve ayrıca Medeni Kanun’un 533, 534 ve 535. maddelerinde belirtilen aşamalar sebebiyle noterliklerce, elektronik ortamda, güvenli elektronik imzayla gerçekleştirilmelerine hukuken izin verilemez.  Noterlik İşlemlerinin Elektronik Ortamda Yapılması Hakkında Yönetmelik m.5 “Kanunda öngörülen işlemler, elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile de yapılabilir. Şu kadar ki, kanunların resmî şekle veya özel bir merasime tabi tuttuğu hukukî işlemler ile teminat sözleşmeleri güvenli elektronik imza ile gerçekleştirilemez” şeklinde açıkça hüküm altına alınmıştır. Kanun koyucunun bazı hukuki işlemlerin resmi şekil koşuluna bağlamasının sebebi, işlemin önemi ve hukuki sonuçları hakkında tarafları bilgilendirmek ve tarafların gerçek iradelerine uygun hukuki işlem yapılmasını sağlamaktır.

Resmi vasiyetname düzenlenirken aranan şekil şartlarından birinin eksik olması onu geçersiz hale getirecektir. Ölüme bağlı hukuki işlemlerde şekil şartı eksikliği iptale sebep olur. İşlem kendiliğinden geçersiz olmaz ancak ilgilileri işlemin geçersizliği için iptal davası açabilecektir.

2) EL YAZILI VASİYETNAME

Medeni Kanun M.538’e göre “El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar miras bırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.” Bu hükme göre el yazılı vasiyetname miras bırakan tarafından baştan sona kadar el yazısı ile yazılıp, tarihin de yine el yazısı ile atıldığı ve altının miras bırakan tarafından el ile imzaladığı vasiyetname türüdür.

El yazılı vasiyetname klasik olarak bir kalem ile bir kağıt üzerine vasiyet bırakan tarafından yazılacaktır. Ancak böyle olmayıp da herhangi bir şeyle, herhangi bir şeyin üzerine yazılan vasiyetnamelerde diğer şekil şartlarını içermeleri halinde el yazılı vasiyetname olarak geçerli olacaklardır. Örneğin vasiyet edilen hisse senedinin arkasına yazılan ya da bir esir kampında duvara çivi ile yazılan vasiyetname geçerli olur, yeter ki normal yazı araçlarından uzaklaşmayı haklı kılan bir durum olsun. Bu noktada aklımıza gelen en önemli sorulardan biri elektronik ortamda düzenlenen vasiyetnamenin geçerli olup olmayacağıdır. Resmi yazılı vasiyetnameyi incelerken ‘elektronik imza ile düzenlenemeyeceği’ ve sıkı şekil şartlarına tabi olduğundan bahsettik. Fakat el yazılı vasiyetnamede kanunun aradığı tanım ‘’miras bırakanın el yazısı ile yazılmış ve imzalanmış olması’’ şeklindedir ve bu aslında vasiyet yapma niyeti (animus testandi) şeklinde adlandırılır. Yani vasiyetnamenin hangi materyale yazıldığı değil, miras bırakanın kendisinin yazması ve imzalaması önemli kılınmıştır. Kanun lafzından anlaşılanı günümüz teknolojisini de dikkate alarak daha geniş ve yumuşak bir çerçevede yorumlaya çalıştığımızda; aslında artık bilgisayar ekranlarına el yazısı yazmanın mümkün olduğunu ve bu ekranlara bir vasiyetname yazılsa geçerli olabileceğini görmekteyiz.       Şöyle ki ; doktrinde mutad olmayan malzemelerle yapılan vasiyetlerin animus testandi (vasiyet yapma niyeti) unsuruna sahip olup olmadıklarının çok iyi tespit edilmesi gerektiği ifade edilmektedir. Eğer vasiyet yapma niyeti var ise bundan sonra bakılacak unsurlar miras bırakanın el yazısı olup olmadığıdır ki bunun da tespiti mümkündür. Bilgisayar ekranına el ile yazılan bu yazı hiç bozulmadan ve değiştirilmeden dijital hale çevrilmekte ve dijital ortamda, dijital veri olarak saklanmaktadır. Bilgisayar ekranına yazılan bu yazı el yazısı olduğundan, yazan kişiyi teşhis etme fonksiyonu gerçekleşecektir. Bu hususa ilişkin bir ihtilaf çıkması durumunda yazının sahibinin teşhis edilmesi uzmanlarca kolaylıkla sağlanabilecektir.

El yazılı vasiyetname belli bir materyal üzerine yazıldığından yalnızca bir kere yapılır ve bu nüsha asıl nüsha olup, bundan yapılan kopyalar asıl nüsha olarak kabul edilemez. Bu sebeple aslı olmaması durumunda fotokopisi veya resmi, geçerli bir vasiyetname olarak kabul edilemez. Bu durumda vasiyetname tek nüsha olduğu için içeriğinden hoşnut olmayan mirasçılar tarafından kolaylıkla yok edilebilir ya da değiştirilebilir. Bilgisayar ekranı üzerine dijital kalem ile yapılan vasiyet, dijital bir veri olarak saklanır. Bu durumda makinenin ekranı üzerindeki yazı dijital bir veri olarak kaydedilerek gerektiğinde tekrar ekrana çağrılabilir. Ekrana ikinci kere çağrılmış olan el yazılı metin eski metnin dijital olarak saklanmış ilk halidir. Verilerin bilgisayar belleğinde dijital olarak saklanması ve bunların gerektiğinde kopyalanması mümkündür. Yapılan kopyalama dijital olarak gerçekleşeceğinden aslı ile kopyası arasında fark bulunmayacaktır. Bir bilgisayar ekranında birbirinin kopyası olarak açılmış olan iki veri arasında herhangi bir fark bulunması mümkün değildir. Bu sebeple bilgisayar ekranında yazılan ve daha sonra dijital veri haline dönüştürülecek olan vasiyetnamenin aslı ile tamamen aynı olan kopyalarının oluşturulması ve başka makinelerde dijital veri olarak saklanması mümkün olacaktır. Elektronik ortamda düzenlenen vasiyetname, klasik el yazılı vasiyetnamenin kaybolma, yok edilme veya ulaşılamama tehlikelerini ortadan kaldırmaktadır. Hatta yapılan vasiyetnamenin internet ortamında saklanması da mümkündür. Bu şekilde değerlendirildiğinde, el yazılı vasiyetnamenin uygun bilgisayar ekranına yazılarak yapılmış olması, klasik el yazılı vasiyetnameye göre çok daha avantajlı ve güvenli olması da göz önünde tutularak, geçerli kabul edilmelidir. En başa dönecek olursak kanunda hangi materyal üzerine nasıl yazıldığı değil, miras bırakanın el yazısı olması niteliği aranmıştır. Yani bir bilgisayar ekranına veya başka bir zemin üzerine kalem ile yazılarak yapılan vasiyetin, vasiyet yapma niyeti unsuruna sahip olması şartı ile geçerli olduğunun kabul edilmemesi için hiçbir haklı gerekçe bulunmamaktadır. Henüz bu konuya ilişkin bir ihtilaf karşımıza çıkmış olmasa da bu şekilde değerlendirme yapılarak çözüme ulaşılacaktır.

3)SÖZLÜ VASİYET

Medeni Kanun m.539’ göre; ’’ Miras bırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmi veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir. Bunun için miras bırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler. Resmi vasiyetname düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.’’

Sözlü vasiyetname, kanunda belirtildiği üzere resmi ya da el yazılı vasiyetname yapılamayacağı olağanüstü durumlarda yapılma imkanı verilen istisnai bir vasiyetname türüdür. Olağanüstü durumun varlığı sözlü vasiyet yapmanın ön koşuludur ve bu durum somut olaya göre değerlendirilecektir. Ayrıca bir diğer şartta vasiyet edenin diğer vasiyet türleri ile vasiyet yapabilme imkanının olmamasıdır. Örneğin bir savaş sırasında ya da çok kısa süre içinde öleceği düşünülen kişi sözlü vasiyet yoluna başvurarak vasiyetname yapabilecektir. Yine çok yakın ölüm tehlikesi bulunduğunu düşünen kişi de aynı şekilde sözlü vasiyetname yapabilir. Bu şartların gerçekleşmesi durumunda vasiyet edenin son arzularını iki tanığa anlatması gerekir. Tanıklar kendilerine yapılan bu teklifi kabul etmek zorunda değillerdir. Ancak kabul ederlerse kendilerine yüklenen bu vekalet görevini sonuna kadar ifa etmek durumundadırlar.