Tanıma ve tenfiz davalarında görevli mahkeme MÖHUK m.51 uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Bu hususun bir istisnası vardır ki o da; 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4. Maddesi uyarınca ‘’Tanınması ya da tenfizi istenen yabancı mahkeme kararının aile hukukuna ilişkin olması halinde görevli mahkeme aile mahkemesidir.’’

Belarus Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 13 Mart 2012 tarihinde, ‘’Türkiye Cumhuriyeti ile Belarus Cumhuriyeti Arasında Hukuki, Ticari ve Cezai Konularda Adli Yardımlaşma Anlaşması’’ imzalanmıştır. Bu anlaşma onaylandıktan 30 gün sonra yürürlüğe girmiştir.

Sözleşmede, hukuki ve ticari konulardaki mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi, adli yardım ve teminat muafiyeti hususları düzenlenmiştir.

Sözleşmede adli yardım hususu m.4/2’ de şu şekilde açıklanmıştır: ‘’ Karşılıklı adli yardımlaşma; usule ilişkin kararların icrasını, özellikle belgelerin tebliği, inceleme yapılması, tarafların, şahitlerin ve bilirkişilerin dinlenmesi gibi konuları kapsar.’’

Belarus uyruklu davacıdan teminat istenebilir mi? Sözleşmenin 3. Bölümünde teminat akçesinden ve adli masraflardan muafiyet bölümü düzenlenmiştir. Sözleşmenin 15. Maddesine göre ; ‘’Akit taraflardan birinin vatandaşları salt yabancı olmalarından veya bu tarafın ülkesinde ikametgah veya meskenleri olmamasından ötürü teminat akçesi (Judicatum solvi) vermekle yükümlü tutulamazlar.’’

Sözleşme maddesinden de anlaşılacağı üzere Belarus uyruklu davacı Türkiye Cumhuriyeti’nde açmış olduğu davaların harç ve teminatından muaftır. Anayasa m.90’a göre de Uluslararası Anlaşmalar iç hukukumuza doğrudan uygulanabilmektedir. Bu düzenlemeler ışığında, işbu anlaşma gereği Belarus vatandaşları ülkemizde dava açmak istedikleri, takip başlatmak istedikleri ya da müdahale talepleri olduğu takdirde yabancılık teminatından muaf olacaklardır.

Ayrıca MÖHUK M.48/2 ‘e göre de; ‘’Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar.’’ Yani karşılıklılık esası halinde teminattan muafiyet doğacaktır.

Sözleşmede hukuki ve ticari kararların tanınması ve tenfizi m.19’da hüküm altına alınmıştır. Buna göre ;

‘’ 1) Akit taraflardan her biri, diğer akit tarafın ülkesinde verilmiş, aşağıdaki kararları işbu Anlaşmada öngörülen şartlar altında tanır ve tenfiz eder:

a)Hukuki ve ticari konularda verilmiş adli kararlar,

b)Tazmin ile ilgili cezai konularda verilmiş kararlar,

c)Hukuki ve ticari konularda verilmiş hakem kararları.

2)İşbu anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra verilmiş olan hukuki ve ticari konulardaki kesin nitelikte adli kararlar, karar olarak kabul edilir. 1.fıkranın (a) bendi ile ilgili olarak kararlar ancak, bunlara ilişkin hukuki ilişkilerin işbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra doğmuş olması halinde dikkate alınacaktır.

3)Şahsi hallere ilişkin kararlar, işbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden önce alınmış olsa dahi tanınır.’’

İlgili maddeden anlaşıldığı üzere hem mahkeme kararlarının hem de hakem kararlarının tanınması ve tenfizi mümkündür.

Belarus Cumhuriyeti ile ilgili Belarus mahkemeleri tarafından verilmiş kararların Türkiye’de tanınması ve tenfizi için bu anlaşmaya dayanılarak karşılıklılık hususu da belirtilebilir. Ayrıca, tanıma ve tenfiz davalarında karşılıklılık dışında kanunda sayılan diğer kriterlerin de uygun olması gerektiği unutulmamalıdır.