Tanıma ve tenfiz davalarında görevli mahkeme MÖHUK m.51 uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Bu hususun bir istisnası vardır ki o da; 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4. Maddesi uyarınca ‘’Tanınması ya da tenfizi istenen yabancı mahkeme kararının aile hukukuna ilişkin olması halinde görevli mahkeme aile mahkemesidir.’’

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında “Türkiye Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Arasında Hukuki, Ticari ve Cezai Konularda Adli Yardımlaşma, Tanıma ve Tenfiz, Suçluların Geri Verilmesi ve Hükümlülerin Nakli Sözleşmesi” 27 Ekim 1988 tarihinde onaylanmıştır. Bu sözleşme 13 Şubat 1989’da Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Sözleşmede, hukuki ve ticari konulardaki mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi ile adli yardım ve teminat muafiyeti hususları düzenlenmiştir.

Sözleşmede hukuki ve ticari konularda adli yardımlaşma hususu m.3’ de şu şekilde açıklanmıştır:

M.3: ‘’ Taraflardan birinin vatandaşı olup, diğer akit tarafın ülkesinde oturanlar, bu ülkenin vatandaşlarının tabi olduğu şartlar dahilinde adli müzaharetten faydalanırlar. Tüzel kişiler adli müzaharetten faydalanmazlar.’’

KKTC uyruklu davacıdan teminat istenebilir mi? Sözleşmenin 1. Bölümünde teminat akçesinden ve adli masraflardan muafiyet düzenlenmiştir. Sözleşmenin 2. Maddesine göre ;

M.2: ‘’ a. Akit Devletlerden birinin mahkemesi veya herhangi bir Adli Makamı önünde davacı, şikayetçi, hak talebinde bulunan veya dahili dava olan taraf Devletlerden birinin vatandaşı, iki ülkeden birinde ikametgah sahibi olmak şartıyla, gerek yabancılık sıfatından gerekse Adli Makamlara başvurduğu ülkede ikametgahı veya meskeni bulunmayışından dolayı her ne ad ile olursa olsun bir kefalet veya teminat akçesi ile yükümlü tutulmaz.

1. Aynı kural yargılama giderlerinin karşılanması için davacı veya davalı olanlardan istenebilecek ödemeler yönünden de geçerlidir. Bulunulan akit ülkenin vatandaşlarının göstermeye mecbur olmadıkları masraf karşılığı teminatları diğer ülke vatandaşının göstermesi de istenemez.’’

Sözleşme maddesinden de anlaşılacağı üzere KKTC uyruklu davacı Türkiye Cumhuriyeti’nde açmış olduğu davaların harç ve teminatından muaftır. Anayasa m.90’a göre de Uluslararası Anlaşmalar iç hukukumuza doğrudan uygulanabilmektedir. Bu düzenlemeler ışığında, işbu anlaşma gereği KKTC vatandaşları ülkemizde dava açmak istedikleri, takip başlatmak istedikleri ya da müdahale talepleri olduğu takdirde yabancılık teminatından muaf olacaklardır.

Ayrıca MÖHUK M.48/2 ‘e göre de; ‘’Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar.’’ Yani karşılıklılık esası halinde teminattan muafiyet doğacaktır.

Sözleşmede hukuki ve ticari kararların tanınması ve tenfizi m.13 ve m.14’te hüküm altına alınmıştır. Buna göre ;

TANIMA – M.13: ‘a. Akit taraflardan birinin nihai nitelikteki mahkeme kararının kesin delil veya kesin hüküm olarak kabul edilebilmesi, bu hususta talepte bulunulan tarafın yetkili adli makamınca tanıma kararı verilmesine bağlıdır.

1. Akit taraflardan birinin mahkemelerince verilip diğer taraf mahkemelerince tanınmış olan şahısların hal ve ehliyetlerine ilişkin kararlar bu tarafın şahsi hal sicillerinde gerekli şerh ve tescillere konu teşkil eder.
2. İhtilafsız yargı kararlarının tanınması da aynı hükme tabidir. Mahkeme ilamına dayanılarak idari bir işlemin yapılmasında da aynı usul uygulanır.
3. Tanıma kararı talepte bulunulan Devletin kanununa göre yetkili kılınan mahkeme tarafından verilir.

Uygulanacak usul hükümleri de talepte bulunulan bu Devletin kanununa tabidir.

1. Tanınması istenen karar aynı zamanda cebri icrayı da gerektiriyorsa o takdirde, tenfiz kararı verilir ve her iki akit tarafın kendi iç hukukundaki tenfiz kuralları uygulanır.’’

TENFİZ – M.14 : ‘’ Hukuki ve ticari konularda menkul, gayrı menkul, diğer hak ve alacaklarla, kişi haklarına ilişkin akit Devletlerden birinin mahkemelerinin aşağıdaki şartları taşıyan kararları, diğer taraf ülkesinde iş bu tarafın yetkili mahkemesinden verilen tenfiz kararı üzerine icra olunur.

1. Kararın talepte bulunulan devlet mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir konuya ilişkin olması ve talep eden devlet yetkili mahkemesince verilmiş bulunması,
2. Kendisine karşı tenfiz istenen tarafın hükmü veren mahkemeye usulüne uygun olarak çağrılmış veya mahkemede temsil edilmiş olması,
3. Kararın verildiği Devlet kanununa göre kesin veya kesinleşmiş olması ve kararın o devlette icra kabiliyetini haiz olması,
4. Kararın tenfiz talebinde bulunulan Devletin kamu düzenine açıkça aykırı herhangi bir hususu taşımaması,
5. Talepte bulunulan Devletin yetkili adli makamınca aynı konuda verilmiş ve kesin hüküm kuvvetini haiz bir adli kararına aykırı bulunmaması,
6. Tenfize konu olan kararın verilmesinden önce, talepte bulunulan Devletin hiçbir mahkemesinde tarafları ve konusu aynı olan ve aynı olaylara dayanan bir dava açılmamış olması.’’

İlgili maddelerden anlaşıldığı üzere mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi mümkündür.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile ilgili KKTC mahkemeleri tarafından verilmiş kararların Türkiye’de tanınması ve tenfizi için bu anlaşmaya dayanılarak karşılıklılık hususu da belirtilebilir. Ayrıca, tanıma ve tenfiz davalarında karşılıklılık dışında kanunda sayılan diğer kriterlerin de uygun olması gerektiği unutulmamalıdır.