Tanıma ve tenfiz davalarında görevli mahkeme MÖHUK m.51 uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Bu hususun bir istisnası vardır ki o da; 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4. Maddesi uyarınca ‘’Tanınması ya da tenfizi istenen yabancı mahkeme kararının aile hukukuna ilişkin olması halinde görevli mahkeme aile mahkemesidir.’’

Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 14 Mayıs 1989 tarihinde, ‘Türkiye Cumhuriyeti ile Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti Arasında Hukuki İşbirliğine İlişkin Sözleşme ‘’ imzalanmıştır. Bu anlaşma 01.08.2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Sözleşmede, hukuki ve ticari konulardaki mahkeme kararlarının ve hakem kararlarının tanınması ve tenfizi ile adli yardım ve teminat muafiyeti hususları düzenlenmiştir.

Sözleşmede adli yardım hususu m.3’ de şu şekilde açıklanmıştır: ‘’ Akit Tarafların her birinin vatandaşları, müzaharetin isteneceği Devletin kanununa uymaları kaydıyla, vatandaşlığı haiz olanlar gibi adli müzaheretten faydalanacaklardır.’’

Cezayir uyruklu davacıdan teminat istenebilir mi? Sözleşmenin 2. Kısımında yabancının teminat yükümlülüğü bölümü düzenlenmiştir. Sözleşmenin 2. Maddesine göre ;

‘’ Akit Tarafların her birinin vatandaşları, yabancı oldukları veya ülkede yerleşmiş olmamaları yahut ikametgahlarının bulunmaması gibi herhangi bir sebeple ne kefalet vermeye ne teminat yatırmaya tabi tutulmayacaklardır.

Yukarıdaki fıkra kurulmuş olan hükmî şahıslara veya Akit Tarafların her birinin kanunlarına göre faaliyetlerine izin verilen hükmî şahıslara uygulanacaktır.

Akit Taraflardan her birinin vatandaşları diğer Tarafın ülkesinde haklarının takibi ve müdafaası için adli makamlara serbestçe ve kolaylıkla başvurma hakkını haiz olacaklardır.’’

Sözleşme maddesinden de anlaşılacağı üzere Cezayir uyruklu davacı Türkiye Cumhuriyeti’nde açmış olduğu davaların harç ve teminatından muaftır. Anayasa m.90’a göre de Uluslararası Anlaşmalar iç hukukumuza doğrudan uygulanabilmektedir. Bu düzenlemeler ışığında, işbu anlaşma gereği Cezayir vatandaşları ülkemizde dava açmak istedikleri, takip başlatmak istedikleri ya da müdahale talepleri olduğu takdirde yabancılık teminatından muaf olacaklardır.

Ayrıca MÖHUK M.48/2 ‘e göre de; ‘’Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar.’’ Yani karşılıklılık esası halinde teminattan muafiyet doğacaktır.

Sözleşmede hukuki ve ticari kararların tanınması ve tenfizi mahkeme kararlarına ilişkin olarak m.20’de hüküm altına alınmıştır. Buna göre ;

‘’Türkiye veya Cezayir mahkemeleri tarafından hukuki ve ticari konularda verilen nizalı ve nizasız yargı kararları aşağıdaki şartları taşımaları halinde diğer Akit Taraf ülkesinde kendiliğinden kesin hüküm kuvvetini haiz olacaktır :

1. İlgilinin açıkça feragati hariç, kararı vermiş olan mahkemenin tenfizin talep edildiği Devletin mevzuatına göre yetkili olması;
2. Tarafların kararın verilmiş olduğu Devletin kanununa göre, usulüne uygun surette duruşmaya davet ve temsil edilmiş veya gıyabında cereyan etmiş olması;
3. Kararın verildiği ülke kanununa göre kesinleşmiş ve icra kabiliyetini haiz olması, meğer ki muhafaza veya ihtiyati tedbirlerle ilgili bir karar söz konusu olsun.

Bu son durumda, kararın icra kabiliyetini haiz elması şartıyla itiraz veya temyiz yolu açık olsa dahi tenfizi mümkündür;

d.Kararın, tenfizinin istendiği Devletin kamu düzenine ve bu Devlette uygulanan kamu hukuku prensiplerine aykırı olmaması;

1. Kararın, tenfizinin istendiği Devlette verilmiş ve kesinleşmiş bir mahkeme kararma aykırı olmaması.’’

Hakem kararlarının tenfizi ise sözleşmenin 27.maddesinde hüküm altına alınmıştır. Buna göre;

‘’Hakem mahkemesi kararları, işbu Sözleşmenin 20.maddesinde öngörülenlerden başka aşağıdaki şartları ihtiva etmesi halinde tenfiz edilir :

1. Karar, belli bir ihtilafta hakem mahkemesinin yetkisini tespit eden yazılı bir mutabakat uyarınca verilmiş veya belirli bir hukuki münasebetten kaynaklanan gelecekteki ihtilaflar için olup hakem mahkemesi kararını mutabık kalman yetki çerçevesinde vermiş olmalıdır.
2. Bir hakem mahkemesinin yetkisinin tanınmasıyla ilgili yazılı mutabakat, kararın tenfiz edileceği ülkedeki Akit Tarafın kanunlarına göre geçerlidir.’’

İlgili maddelerden anlaşıldığı üzere hem mahkeme kararlarının hem de hakem kararlarının tanınması ve tenfizi mümkündür.

Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti ile ilgili Cezayir mahkemeleri tarafından verilmiş kararların Türkiye’de tanınması ve tenfizi için bu anlaşmaya dayanılarak karşılıklılık hususu da belirtilebilir. Ayrıca, tanıma ve tenfiz davalarında karşılıklılık dışında kanunda sayılan diğer kriterlerin de uygun olması gerektiği unutulmamalıdır.