Tanıma ve tenfiz davalarında görevli mahkeme MÖHUK m.51 uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Bu hususun bir istisnası vardır ki o da; 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4. Maddesi uyarınca ‘’Tanınması ya da tenfizi istenen yabancı mahkeme kararının aile hukukuna ilişkin olması halinde görevli mahkeme aile mahkemesidir.’’

Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Bulgaristan Halk Cumhuriyeti Hükümeti arasında 2 Eylül 1975 tarihinde Ankara’da imzalanan Hukukî ve Cezaî konularda Adlî Yardımlaşma Sözleşmesinin onaylanması uygun bulunmuştur.

Sözleşmede, hukuki ve ticari konulardaki mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi, adli yardım ve teminat muafiyeti hususlarının yanı sıra suçluların iadesine ilişkinde hükümler yer almaktadır.

Sözleşmede adli yardım hususu m.5’ de şu şekilde açıklanmıştır:

‘’1. Âkit Taraflar birbirlerine hukukî ve cezaî konularda karşılıklı olarak adlî yardımda bulunacaklardır.

2. Âkit Taraflar adlî yardıma ilişkin işlemleri, Türkiye’de Adalet Bakanlığı, Bulgaristan’da Adalet Bakanlığı ve Başsavcılık aracılığı ile yürütülecektir.’’

Bulgaristan vatandaşı davacıdan teminat istenebilir mi? Sözleşmenin 1. Bölümünde yargılama masrafları ve teminattan teminat muafiyet bölümü düzenlenmiştir. Sözleşmenin 2. Maddesine göre ;

‘’Âkit Taraflardan her birinin, diğer Taraf mahkemelerinde dava ikame eden veya görülmekte olan bir davaya katılan uyrukları, Âkit Taraflardan birinin ülkesinde ikametgâh sahibi olmak şartı ile, gerek yabancı sıfatları, gerek dava ikame ettikleri ülkede ikametgâh veya meskenleri bulunmaması nedeniyle, her ne ad altında olursa olsun, teminat göstermekle yükümlü olmayacaklardır.’’

Sözleşme maddesinden de anlaşılacağı üzere Bulgaristan vatandaşı olan davacı Türkiye Cumhuriyeti’nde açmış olduğu davaların harç ve teminatından muaftır. Anayasa m.90’a göre de Uluslararası Anlaşmalar iç hukukumuza doğrudan uygulanabilmektedir. Bu düzenlemeler ışığında, işbu anlaşma gereği Bulgaristan vatandaşları ülkemizde dava açmak istedikleri, takip başlatmak istedikleri ya da müdahale talepleri olduğu takdirde yabancılık teminatından muaf olacaklardır.

Ayrıca MÖHUK M.48/2 ‘e göre de; ‘’Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar.’’ Yani karşılıklılık esası halinde teminattan muafiyet doğacaktır.

Sözleşmede tenfize ilişkin düzenleme 2. Maddenin 2. Ve 3. Fıkralarından şu şekilde düzenlenmiştir: .

‘’Birinci fıkra uyarınca bir teminat göstermeksizin dava ikame eden veya bakılmakta olan bir davaya katılan Âkit Taraf uyruklarının mahkeme masraflarını ödemeye mahkûm olmaları halinde, söz konusu mahkûmiyete ilişkin kesinleşmiş karar diğer Âkit Taraf ülkesinde, mahkûm olan tarafın sonradan yapacağı müracaat müstesna olmak üzere ve iki taraf dinlenmeksizin, bu Devletin mevzuatında öngörülen usuller dairesinde meccanen tenfiz edilecektir.

Yetkili makam, tenfiz talebi konusunda karar vermek için, kararın verildiği ülke kanununa göre, bu kararın kesinleşmiş olup olmadığını incelemekle yetinecektir. Bu şartın yerine getirilmesi için, talep eden Devletin yetkili makamının, söz konusu kararın kesinleşmiş olduğuna dair, bir beyanı yeterlidir. Bu makamın yetkisi talep eden Devletin Adalet Bakanlığınca tasdik edilecektir’’

İlgili maddeden anlaşıldığı üzere hem teminata ilişkin kararların tenfizi mümkündür. Ayrıca Bulgaristan, Newyork Sözleşmesine taraf olduğundan yabancı hakem kararlarının tanınması ve tenfizi mümkün olacaktır.

Bulgaristan ile Türkiye arasındaki anlaşmada teminata ilişkin kararların tenfizi ele alınmış olsa da Bulgaristan mahkemeleri tarafından verilmiş kararların Türkiye’de tanınması ve tenfizi için bu anlaşmaya dayanılarak karşılıklılık hususu da belirtilebilir. Ayrıca, tanıma ve tenfiz davalarında karşılıklılık dışında kanunda sayılan diğer kriterlerin de uygun olması gerektiği unutulmamalıdır.