İran Mahkemesi Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi: Teminat ve Usul Detayları

İran İslam Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 3 Şubat 2010 tarihinde imzalanan ve 10 Mart 2011 tarihinde yürürlüğe giren “Hukuki ve Cezai Konularda Adli İşbirliği Anlaşması”, iki ülke arasında hukukî ve ticari konularda mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi ile teminat muafiyeti gibi konuları düzenlemektedir.

Tanıma ve Tenfiz Davalarında Görevli Mahkeme Hangisidir?

Türk Hukukuna göre tanıma ve tenfiz davaları, MÖHUK m.51 uyarınca asliye hukuk mahkemelerinde açılır. Ancak bu kuralın bir istisnası vardır. Eğer tanınması veya tenfizi istenen yabancı mahkeme kararı aile hukukuna ilişkinse, bu durumda görevli mahkeme aile mahkemesi olacaktır (4787 sayılı Kanun m.4).

İran Vatandaşı Davacıdan Teminat (Judicatum Solvi) İstenebilir mi?

Söz konusu anlaşmanın 3. Bölümü, teminat akçesi ve adli harç muafiyetini düzenlemektedir. 15. maddeye göre:

“Akit Taraflardan birinin vatandaşları, salt yabancı olmalarından veya diğer Tarafın ülkesinde ikametgâhları veya meskeni olmamalarından ötürü teminat akçesi (Judicatum Solvi) vermekle yükümlü tutulamazlar.”

Bu hüküm uyarınca, İran uyruklu bir kişinin Türkiye’de açtığı davalarda harç ve teminat ödemesi gerekmez. Anayasa m.90’a göre de usulüne göre yürürlüğe giren uluslararası anlaşmalar iç hukuka doğrudan uygulanır. Ayrıca, MÖHUK m.48/2 gereğince karşılıklılık esasına dayalı olarak da teminat muafiyeti mümkündür.

İran Mahkemesi Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Mümkün mü?

Anlaşmanın 19. maddesi, tanıma ve tenfiz işlemlerini şu şekilde düzenlemektedir:

• Hukukî ve ticarî konularda verilmiş kararlar

• Zararın tazminine ilişkin cezai kararlar

• Hukukî ve ticarî hakem kararları

Bu kararlar, aşağıdaki şartlar altında tanınabilir ve tenfiz edilebilir:

• Hukuki ilişkilerin anlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden sonra doğmuş olması

• Kişi hallerine ilişkin kararların anlaşma öncesi verilmiş olması halinde bile tanınabilmesi

İranlıların Türkiye’de Açtığı Davalarda Nelere Dikkat Edilmeli?

• İran mahkemelerinden alınan boşanma, nafaka, velayet, tazminat gibi kararlar Türkiye’de tanınabilir ve tenfiz edilebilir.

• İran vatandaşları dava açarken teminat yatırmak zorunda değildir.

• Tanıma ve tenfiz davalarında yalnızca karşılıklılık yeterli olmayıp, MÖHUK m.54 ve devamı hükümlerinde yer alan genel şartların da sağlanması gerekir.

Sonuç

İran ile Türkiye arasında yürürlükte olan adli iş birliği anlaşması sayesinde, İran mahkemesi kararlarının Türkiye’de tanınması ve tenfizi mümkündür. Bu işlemler sırasında İran vatandaşları, yabancılık teminatından muaftır. Tanıma ve tenfiz süreci usule uygun yürütüldüğünde, Türk hukuk sisteminde İran kararlarına geçerlilik kazandırmak mümkündür.