Azerbaycan Mahkeme Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi: Teminat ve Karşılıklılık Meselesi

Türkiye ile Azerbaycan arasında hukuki işbirliği kapsamında tanıma ve tenfiz davalarında karşılıklı kolaylıklar sağlanmaktadır. Bu bağlamda, Azerbaycan vatandaşlarının Türkiye’de açtığı tanıma ve tenfiz davalarında teminat talep edilmesi hukuka aykırıdır. Ayrıca Azerbaycan mahkemelerinden alınan kararların Türkiye’de tanınması ve tenfizi için gerekli hukuki altyapı mevcuttur.

Tanıma ve Tenfiz Davalarında Görevli Mahkeme Hangisidir?

Asliye hukuk mahkemeleri, tanıma ve tenfiz davalarında genel olarak görevli mahkemedir. Bu görev dağılımı, 2675 sayılı MÖHUK m.51’e dayanır. Ancak karar boşanma gibi aile hukukuna ilişkinse, görevli mahkeme aile mahkemesidir (4787 sayılı Kanun m.4).

Azerbaycan Uyruklu Davacıdan Teminat İstenebilir mi?

Hayır. Azerbaycanlı davacıdan teminat istenmesi hukuka aykırıdır.

Türkiye ile Azerbaycan arasında 03.05.2002 tarihinde imzalanan ve 23.03.2004 tarihinde yürürlüğe giren “Hukuki ve Ticari Konularda Adli İşbirliği Anlaşması” uyarınca, Azerbaycan vatandaşları dava masrafları ve teminatlardan muaftır.

Anlaşmanın 13. maddesi açıkça şunu belirtmektedir:

“…salt yabancı olması veya diğer akit tarafın ülkesinde meskeni veya ikametgahı bulunmaması nedeniyle kefalet, teminat akçesi veya taahhüt senedi vermekle yükümlü tutulmayacaktır.”

Bu düzenleme, Anayasa m.90 gereğince doğrudan iç hukukta geçerlidir. Ayrıca, MÖHUK m.48/2 de karşılıklılık (mütekabiliyet) esasına dayanarak teminat muafiyetini düzenler.

Azerbaycan Mahkemesi Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi Mümkün mü?

Evet. Yukarıda belirtilen anlaşmanın 21. maddesi, tanıma ve tenfiz konularını açıkça kapsar.

Anlaşma gereği tanınabilecek ve tenfiz edilebilecek kararlar:

• Hukuki konularda verilen mahkeme kararları

• Tazminata ilişkin ceza davaları kararları

• Hakem kararları

Bu maddeye dayanılarak Azerbaycan mahkemelerince verilen kararlar, Türkiye’de karşılıklılık koşulu sağlandığı için tanınıp tenfiz edilebilir.

Karşılıklılık (Mütekabiliyet) Ne Durumda?

Tanıma ve tenfiz davalarında en kritik koşullardan biri olan karşılıklılık (mütekabiliyet), Azerbaycan ile Türkiye arasında imzalanan uluslararası sözleşme ile sağlanmıştır. Bu nedenle:

• Azerbaycan vatandaşları Türkiye’de teminat ödemeden dava açabilir,

• Azerbaycan mahkemelerinin kararları, Türkiye’de tanınıp tenfiz edilebilir.

Unutulmaması Gereken Diğer Şartlar

Karşılıklılık tek başına yeterli değildir. Tanıma ve tenfiz için MÖHUK m.50-59 arasında belirtilen şu şartların da sağlanması gerekir:

• Kamu düzenine aykırılık olmaması

• Yargılamaya ilişkin adil yargılanma hakkının sağlanmış olması

• Kesinleşmiş bir karar olması

• Yetkili mahkemeden alınmış karar olması

Sonuç

Azerbaycan ile Türkiye arasında yürürlükte olan adli işbirliği anlaşması, hem teminat muafiyeti hem de tanıma-tenfiz kolaylığı açısından önemli avantajlar sağlar. Bu nedenle, Azerbaycanlıların Türkiye’de açtığı tanıma ve tenfiz davalarında teminat talep edilmesi ya da kararların tanınmasında karşılıklılık yokmuş gibi davranılması hukuki dayanağı olmayan uygulamalardır.